Temiz Oda Klima Sistemlerinde Test Ölçüm ve Validasyon Çalışmaları

Temiz Oda Hava Tarafı Test ve Dengeleme Süreci

Temiz odada ortamın nasıl olması gerektiği belirlenir. Aşağıda istenilen özelliklerden önemli olanları sıralanmıştır.

• Sıcaklık 20°C ile 24°C arasında ayarlanabilmeli
• Bağıl nem %50-%60 arasında olmalı (özel şartlar belirtilmediği takdirde)
• Laminer akışta HEPA filtre üzerindeki hava hızı 0,45 m/s m %20 olmalı
• Mahal içine %10-%15 fazla hava vererek pozitif basınç sağlanmalı
• Kapı, duvar ve tavanlarda sızdırmazlık sağlanmalı

Kontrollere başlamadan önce P&ID diyagramlarının mutlaka olması gerekir. Çünkü genel bilgiler bu diyagramlardan alınır. Kontrol edilen parametreler şunlardır:

• Sıcaklık • Bağıl nem (%RH) • Saatteki hava değişim sayısı
• Basınç farkları • Hava hızı (laminer air flow)
• Canlı ve cansız parçacık sayısı
• Ses ve gürültü

Validasyon sürecinde ilk başta kullanıcı istekleri söz konusudur. Kullanıcı istekleri çok iyi tanımlanmalıdır. Bundan sonraki çalışmalar birkaç aşamadan oluşur.

• URS Kullanıcı istekleri
• FS Fonksiyonel Özellik
• DQ Tasarım Yeterliliği
• IQ Montaj Yeterliliği
• OQ Çalışma Yeterliliği
• PQ Performans Yeterliliği

Fonksiyonel özellik, kullanıcı istekleri geldikten sonra bunların hangi fonksiyonlarla, nasıl sağlanacağının belirlenmesidir. Sonra tasarıma geçilir, tasarım denildiği zaman içine mimari, inşaat, mekanik, elektrik, kontrol kısaca her şey girer. Bütün bu çalışmaların denetlenmesine kısaca” design qualification” tasarımın yeterliliği denir.

Bunların hepsinin tek tek kontrol edilmesi ve belgelendirilmesi gerekir. İşin bu kısmına “installation qualification” montajın yeterliliği denir. Daha sonra çalışma yeterliliği kontrol edilir.

Montajın düzgün yapılıp yapılmadığı, sistemin doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. Genelde iki tip kontrol vardır.

• Fiziksel kontroller
• Mikrobiyolojik kontroller

Fiziksel kontrollerde odanın sıcaklık ve nem testleri yapılır. Bunun için uygun hassasiyete sahip, sertifikalı sıcaklık ve nem ölçme cihazlarının olması gerekir. Yine uygun sistemlerle parçacık tayini, hassas manometre ile fark basınç tespiti, mahalde hava hareketlerinin kontrolü, hava akış testleri yapılır. Mahal içi hava akış testleri genelde duman kullanılarak yapılır, havanın nereye gittiği tespit edilir.

IQ, OQ ve PQ Testleri

Üç farklı aşamada gerçekleştirilebilir. Bunlar;

• As-built
• As-rest
• Operation

As-built aşamasında yani tesiste tüm inşai ve elektro-mekanik işler tamamlanmış, tüm servisler ve fonksiyonlar için altyapı işleri hazır hale getirilmiş ama odadaki üretim ekipmanları henüz monte edilmemiş ve personelin olmadığı durumda yapılan test çalışmalarıdır. As-rest aşamasında ise, temiz oda içersinde tüm üretim cihazlarının son bağlantılarının yapıldığı ve devreye alındıktan sonra odada insan olmadan yapılan testlerdir. Operation veya uygulama yeterlilik testleri şeklinde de tanımlanabilir. Temiz odada normal işletme koşullarında, yani temiz odada ekipmanlar ve insanlar çalışırken yapılan testlerdir. Temiz oda hava tarafı test ve balans işlemlerini üç grupta toplamak mümkündür. Bunlar;

• Check list veya snaging list (İşletmeye almadan önce yapılan son kontroller
• Start up (Devreye alma)
• Kontrol, ölçüm, testler ve balans

Kontrol Listesi (Check List)

Check list çalışmaları devreye alınmadan önce yapılması zorunlu çalışmalardır. Bu çalışmanın başlayabilmesi için tüm mekanik ve elektrik tesisatı işlerinin bitirilmesi gerekmektedir.

Devreye Alma (Start Up)

Hava tarafının ana ekipmanları olan klima santrali hava kanalları ve hepa filtreden oluşan sistemin hareketli elemanı fanlardır bu nedenle devreye alma çalışmasında fan örneklenmiştir. Start up çalışmalarına başlamadan önce hava debisini etkileyen faktörler kontrol edilmelidir.

• Hava kanalı sisteminin devreye almaya uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir
• Asma tavan üzerinde açık yerler veya açık bakım kapakları olmadığı kontrol edilmelidir.
• Tüm kapı ve pencereler kapalı olmalıdır.
• Otomatik kontrol sistemi sistemin devreye alınmasını olumsuz etkilememelidir.
• Daha sonra fan devreye alma çalışmaları başlatılmalıdır.
• Sistemdeki her bir fanın tasarım değerinde döndüğü kontrol edilmelidir.
• Fan motorunun çektiği amper ölçülerek kontrol edilmeli eğer bu değer motor etiket değeri üzerinde ise sistem durdurularak gerekli önlem alınmalıdır.

Kontrol, Ölçüm, Testler ve Balans

Bu bölümdeki çalışmaları IQ, OQ ve PQ çalışmaları şeklinde tanımlayabiliriz. IQ, uygulamanın tasarıma ve teknik şartnamelere uygunluğunu denetlerken, OQ çalışmaları klima sistemindeki her bir ekipmanın tasarımda tanımlanan fonksiyonları yerine getirdiğini belgelendirir.

Performans yeterlilik çalışmaları ise doğrudan temiz oda ile ilgili ve onun performansını denetleyen ölçüm çalışmalarıdır.

• Temiz Oda Partikül Ölçümü
• Temiz Oda Hava Debisi (Difüzör) Ölçümü ve Hava Değişim Sayısı
• Temiz Oda Fark Basınç Ölçümü
• Temiz Oda Toz Toplama Sistemi Ölçümleri
• Temiz Odaya Açılan Boşluklarda Hava Hızı Ölçümü

Hava tarafı test ve ölçüm çalışmalarına başlamadan önce emiş ve üfleme kanallarındaki kirliliklere karşı sadece ön filtre monte edilmiş halde klima santrali bir müddet çalıştırılmalı, daha sonra tüm filtreler takılarak ölçüm çalışmaları başlatılmalıdır.

Test ve ölçüm cihazlarının tümü temiz oda test prosedürlerine uygun olarak kalibre edilmiş olmaları zorunludur.